ŚWIĘTOKRZYSKI PORTAL EWE

Światowy potencjał techniczny śródlądowej energetyki wodnej szacuje się na 14 500–16 000TWh/rok i stanowi on 35–40 % potencjału teoretycznego. W 2011 roku elektrownie wodne wyprodukowały ok. 3409 TWh energii elektrycznej, która stanowiła 22–25% przedstawionego potencjału. W skali globalnej cechuje się on znacznym zróżnicowaniem w rozmieszczeniu, a jego połowa jest skoncentrowana na terenie w Azji. Na tym kontynencie, w 2009 roku, znajdowało się ponad 1/3 z 926 GW mocy zainstalowanych w światowej energetyce wodnej. Niekwestionowanym liderem w energetyce wodnej są Chiny, których elektrownie wodne pod koniec 2008 roku stanowiły 20% mocy zainstalowanej w hydroenergetyce na świecie. Do kolejnych liczących się producentów energii w elektrowniach wodnych zalicza się Brazylię (9%), USA (9%), Kanadę (8%), Federację Rosyjską (6%) i Indie (4%). 25% mocy zainstalowanych w hydroenergetyce znajduje się w krajach europejskich (łącznie z elektrowniami wodnymi, zlokalizowanymi na obszarach azjatyckich w Rosji). Do głównych producentów energii elektrycznej w Europie należą Norwegia, Francja, Włochy, Szwecja, Hiszpania i Szwajcaria.

Według prognoz do 2020 roku łączna moc instalowana elektrowni wodnych wzrośnie 1200 GW, co przełoży się na wzrost produkcji do 4465 TWh.

Potencjał hydroenergetyczny na świecie

Źródło: Edenhofer O. i in., Renewable Energy Sources and Climate Change Mitigation. Special Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, New York 2012.

Wykorzystanie technicznego potencjału hydroenergetycznego w Europie wynosi około 53%. Sytuacja ta dotyczy także sektora Małych Elektrowni Wodnych MEW (elektrownie o mocy do 10 MW). Wg danych ESHA, w sektorze tym możliwe jest zwiększenie produkcji rocznej z około 41 TWh w roku 2006 do blisko 80 TWh poprzez modernizację istniejących i budowę nowych elektrowni wodnych.

Pomimo, że w latach 2001-2010 energetyka wodna stanowiła w Europie dominującą technologię OZE, to jej udział w produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych systematycznie spadał. Powolny wzrost mocy zainstalowanej w energetyce wodnej wynikał częściowo ze znacznego wykorzystania potencjału hydroenergetycznego w wielu krajach Unii Europejskiej i wysokich jednostkowych nakładów inwestycyjnych.

Jednakże główną barierą skutecznie blokującą dalszy rozwój energetyki wodnej w Unii Europejskiej jest rozpowszechniane przez liczne pozarządowe organizacje proekologiczne przekonanie o szkodliwej ingerencji stopni wodnych w zastane środowisko przyrodnicze. Przekonanie to przyczyniło się do takiego sformułowania i interpretacji aktów prawnych dotyczących ochrony zasobów wodnych i przyrody ożywionej, żeby można było je skutecznie stosować do blokowania inicjatyw związanych z energetyką wodną, ochroną przeciwpowodziową i gospodarką wodną. Zablokowano w ten sposób przede wszystkim rozwój dużych elektrowni wodnych, jednakże ograniczenia dotknęły również małą energetykę wodną. Skrajnym przykładem jest prawie całkowita blokada budowy nowych stopni na Litwie. Ucierpiał na tym również sektor energetyki wodnej w Polsce, gdzie zaniechano licznych inwestycji, będących na etapie realizacyjnym. W rezultacie stopień wykorzystania technicznego potencjału hydroenergetycznego Polski (12 TWh/rok ) wynosi jedynie 17% i jest jednym z najniższych w Europie.

Polska energetyka wodna na tle UE

Źródło: ESHA, 2010, Jak zbudować małą elektrownię wodną? Przewodnik inwestora

Polski potencjał hydroenergetyczny cechuje się nierównomiernym rozmieszczeniem na terenie kraju, a jego przeważająca część występuje w dorzeczu Wisły (68%), przy czym jego połowa to potencjał odcinka dolej Wisły od ujścia Pilicy do Morza Bałtyckiego. 17,6% potencjału obejmuje dorzecze Odry, natomiast 2,1% stanowią rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur, niezwiązane z dorzeczem Wisły. 12,5% potencjału obejmuje pozostałe rzeki Polski (w tym lokalizacje MEW). Największym potencjałem hydroenergetycznym dysponują Wisła, Dunajec, San, Bug, Odra, Bóbr oraz Warta. Najkorzystniejsze pod względem zasobów MEW są rejony południowe Polski (podgórskie), zaś ze względu na istniejącą zabudowę hydrotechniczną także zachodnie i północne.

Procentowe rozmieszczenie krajowych zasobów wodno-energetycznych (potencjał techniczny )                                                                                                 

 * < 100k kW / km

Źródło: A. Hoffmann, M. Hoffmann, 1961, Kataster technicznych zasobów sił wodnych w Polsce

Przeprowadzona przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej w 2012 roku inwentaryzacja stopni wodnych będących własnością Skarbu Państwa wykazała, że Polsce istnieje ponad 14 tysięcy obiektów piętrzących wodę o wysokości piętrzenia powyżej 0,7 m. Stopień hydroenergetycznego wykorzystania tych piętrzeń wynosi jednak zaledwie 4,5%. Polska posiada zatem sprzyjające uwarunkowania do rozwoju energetyki wodnej, zwłaszcza w zakresie MEW, jednak tempo uruchamiania nowych mocy wytwórczych jest zbyt niskie.W latach 50. ubiegłego wieku w Polsce funkcjonowało około 6,5 tys. siłowni wodnych. Według danych Urzędu Regulacji Energetyki dziś w Polsce istnieje zaledwie 781 elektrowni wodnych (w tym 611 obiektów posiada moc mniejszą niż 300 kW, dane z 31.03.2014 r.).Istniejące elektrownie wodne średniej i dużej mocy w głównej mierze są zlokalizowane w części zachodniej i południowej Polski. Natomiast w Polsce Centralnej i na wschodzie kraju duże obiekty praktycznie nie występują. Z kolei liczne małe elektrownie wodne są zlokalizowane w Karpatach, Sudetach, na Roztoczu, a także na rzekach Przymorza.Według najaktualniejszych, dostępnych obecnie kompleksowych danych na temat branży hydroenergetycznej w Polsce, zamieszczonych na stronie internetowej projektu Streammap, w 2012 roku polskie elektrownie wodne dysponowały łączną mocą instalowaną na poziomie 951 MW i dostarczyły 2037 GWh energii elektrycznej (z wyłączeniem elektrowni szczytowo-pompowych). W obrębie tej produkcji 940 GWh dostarczyły małe elektrownie wodne (o mocy instalowanej poniżej 10 MW), natomiast 1097 GWh wyprodukowały duże elektrownie wodne (moc instalowana powyżej 10 MW).Obecnie na obszarze Województwa Świętokrzyskiego istnieje ok. 1000 progów piętrzących, które stanowią potencjalne miejsce rozwoju MEW, zaś eksploatowanych jest jedynie 35 małych elektrowni wodnych o łącznej mocy 2,24 MW. Wykorzystanie potencjału hydroenergetycznego jest zatem na poziomie 3,5%. Poniżej przedstawione jest rozmieszczenie potencjalnych lokalizacji do rozwoju małej energetyki wodnej oraz istniejących MEW w Województwie Świętokrzyskim.